Ustawa wyróżnia następujące jednostki izolacyjne:

• policyjne izby dziecka
• zakłady poprawcze
• młodzieżowe ośrodki wychowawcze
• schroniska dla nieletnich
• ośrodki kuratorskie
• rodzina zastępcza zawodowa
• hostele

POLICYJNE IZBY DZIECKA

Policyjne izby dziecka to specjalne komórki znajdujące się w obrębie komendy Policji. Spełniają swoją funkcję przede wszystkim na wczesnym etapie postępowania wyjaśniającego. Są one miejscem, w którym nieletni może być zatrzymany, przy zaistnieniu określonych Ustawą przesłanek, na czas jednak nie dłuższy niż 48 godzin od momentu zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego o zatrzymaniu, jeśli nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym. Uprawnienia Policji do zatrzymania nieletniego przysługują Straży Granicznej w zakresie jej właściwości.

Umieszczenie w policyjnej izbie dziecka:

1. w przypadku podejrzenia popełnienia czyny karalnego, o ile:
   • jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy
   • co do nieletniego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny
   • zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu albo nie może ustalić tożsamości nieletniego
2. w przypadku ucieczki z jednostki izolacyjnej
   • nieletni samowolnie opuścił zakład poprawczy, schronisko lub młodzieżowy ośrodek wychowawczy, do czasu przekazania go właściwej jednostce (nie dłużej niż na 5 dni)
3. w przypadku przerwy w konwoju lub doprowadzeniu (nie dłużej niż 24 godziny)
4. na polecenie sądu rodzinnego na czas wykonania niezbędnych czynności procesowych (nie dłużej niż na 24 godzin)

ZAKŁAD POPRAWCZY

Umieszczenie w zakładzie poprawczym jest środkiem poprawczym przewidzianym Ustawą.

1. Przesłanki umieszczenia w zakładzie poprawczym
   1. popełnienie czynu karalnego (czyli przestępstwa, przestępstwa skarbowego albo wykroczenia określonego w art. 51, 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122, 124, 133, 143 Kodeksu karnego)
   2. 13-17 rok życia w momencie popełnienia czynu
   3. wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz przemawiające za zakładem poprawczym okoliczności i charakter czynu, w szczególności, gdy wcześnie wymierzone środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego
   Spełnienie powyższych przesłanek nie oznacza automatycznie orzeczenia o umieszczeniu w zakładzie karnym. Art. 10 Ustawy stanowi bowiem, że sędzia rodzinny "może orzecz", a nie "orzeka". W szczególności ostatnia, niewyraźnie określona przesłanka, pozostawia duże pole do oceny dla sądu rodzinnego.
2. Warunkowe zawieszenie umieszczenia w zakładzie poprawczym
   Analogicznie do środków probacyjnych przewidzianych w kodeksie karnym, również środek w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym podlegać może warunkowemu zawieszeniu, które zostało przewidziane w art. 11 Ustawy.
   O warunkowym zawieszeniu będą decydować właściwości i warunki osobiste oraz środowisko sprawcy, jak również okoliczności i charakter jego czynu. Powinny one uzasadniać przypuszczenie, pomimo niewykonania środka poprawczego cele wychowawcze zostaną osiągnięte.
   Okres próby wynosi od roku do trzech lat, podczas którego sąd stosuje do nieletniego środki wychowawcze.
   Jeżeli w okresie próby zachowanie nieletniego wskazuje na dalszą demoralizację albo jeżeli nieletni uchyla się od wykonywania nałożonych na niego obowiązków lub od nadzoru, sąd rodzinny może odwołać warunkowe zawieszenie i zarządzić umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. W razie popełnienia przez nieletniego czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 Kodeksu karnego i braku podstaw do rozpoznawania sprawy przez sąd właściwy według przepisów Kodeksu postępowania karnego, sąd rodzinny odwołuje warunkowe zawieszenie i zarządza umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.
   Warunkowe zawieszenie, o ile w okresie próby i w ciągu dalszych 3 miesięcy odwołanie warunkowego zawieszenia nie nastąpiło, będzie skutkowało w konsekwencji tym, że orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym z mocy prawa uważa się za niebyłe.

Rodzaje zakładów poprawczych:

Zgodnie z § 3 Rozporządzenia w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, zakłady poprawcze dzielą się na:

1. resocjalizacyjne
   1. otwarte - młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej,
   2. półotwarte,
   3. zamknięte,
   4. o wzmożonym nadzorze wychowawczym;
2. resocjalizacyjno-rewalidacyjne;
3. resocjalizacyjno-terapeutyczne;
4. readaptacyjne.

Zakłady resocjalizacyjne otwarte są przeznaczone dla nieletnich, którzy:

• nie przebywali w aresztach śledczych lub zakładach karnych;
• nie dopuścili się czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz art. 280 Kodeksu karnego;
• wyrażają wolę uczestniczenia w procesie resocjalizacji i których postawa oraz zachowanie w schronisku za tym przemawia;
• nie identyfikują się z podkulturą przestępczą.
• ewentualnie: jeżeli przemawiają za tym ich zachowanie, postawy lub wskazania zespołu diagnostyczno-korekcyjnego.

W zakładach resocjalizacyjnych otwartych:

1. kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnianie prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem, z uwzględnieniem postaw, potrzeb, uzdolnień i zainteresowań wychowanków;
2. praktyczna nauka zawodu wychowanków może odbywać się poza zakładem;
3. zajęcia o charakterze kulturalnym, oświatowym, sportowym i rekreacyjnym, w czasie wolnym od nauki i pracy, prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem.

Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 12.

Zakłady resocjalizacyjne półotwarte są przeznaczone dla nieletnich, których popełnione czyny karalne i niekorzystne zmiany zachowania nie dają podstaw do umieszczenia ich w zakładach resocjalizacyjnych otwartych.

Ponadto w zakładach resocjalizacyjnych półotwartych mogą być umieszczani nieletni umieszczeni dotychczas w zakładach:

- resocjalizacyjnych otwartych, których zachowanie nie uzasadnia dalszego pobytu w tych zakładach;
- resocjalizacyjnych zamkniętych i o wzmożonym nadzorze wychowawczym, co do których istnieje przekonanie, że dalszy proces resocjalizacji może przebiegać w zakładach resocjalizacyjnych półotwartych.

W zakładach resocjalizacyjnych półotwartych:

1. kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnianie wychowanków prowadzi się na terenie zakładu;
2. zajęcia w czasie wolnym od pracy prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem pod bezpośrednim nadzorem pracowników zakładu.
3. w uzasadnionych przypadkach można wyrazić zgodę na kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie poza zakładem. Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 10.

Zakłady resocjalizacyjne zamknięte są przeznaczone dla wychowanków, którzy wielokrotnie uciekali z zakładów resocjalizacyjnych otwartych lub półotwartych.

W zakładach tych kształcenie ogólne i zawodowe, zatrudnianie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu.

Praca resocjalizacyjna z wychowankami, w szczególności poprzez zajęcia terapeutyczne, jest ukierunkowana na rozpoznawanie i eliminowanie przyczyn ucieczek.

W zakładach zamkniętych liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 8.

Zakłady resocjalizacyjne o wzmożonym nadzorze wychowawczym są przeznaczone dla nieletnich, wobec których sąd orzekł umieszczenie w tego rodzaju zakładzie.

W zakładach tych mogą być umieszczeni dezorganizujący pracę w innych zakładach wychowankowie, którzy ukończyli lat 16, a w wyjątkowych przypadkach - lat 15.

Praca resocjalizacyjna w warunkach wzmożonego nadzoru wychowawczego polega w szczególności na:

1. zaplanowaniu indywidualnych oddziaływań wychowawczych, w tym zajęć edukacyjnych, korekcyjnych i terapeutycznych w warunkach czasowego ograniczenia kontaktów z grupą wychowawczą;
2. określeniu porządku dla poszczególnych grup wychowawczych, oddziałów szkolnych, grup warsztatowych oraz warunków czasowego ograniczenia kontaktów z innymi wychowankami.

Kształcenie ogólne, zawodowe i zatrudnianie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach dla wychowanków wykazujących poprawę w zachowaniu mogą być organizowane zajęcia poza zakładem pod bezpośrednim i stałym nadzorem pracowników zakładu.

Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 4.

Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne są przeznaczone dla nieletnich upośledzonych umysłowo.

W zakładach tych pracę resocjalizacyjną prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem, z zastosowaniem środków, form, metod wychowania i nauczania przewidzianych dla młodzieży upośledzonej umysłowo.

Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 8.

Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne są przeznaczone dla nieletnich:

1. z zaburzeniami rozwoju osobowości na tle organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego;
2. uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych;
3. nosicieli wirusa HIV.

Pracę resocjalizacyjną prowadzi się z uwzględnieniem zajęć terapeutyczno-korekcyjnych.

Kształcenie ogólne oraz zawodowe prowadzi się na terenie zakładu, a zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy mogą odbywać się na terenie zakładu lub poza zakładem.

Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 6.

Zakłady readaptacyjne są przeznaczone dla nieletnich, którzy:

1. przebywając w schronisku dla nieletnich, odmawiali uczestniczenia w procesie wychowania, edukacji i terapii;
2. w czasie pobytu w schronisku dla nieletnich uciekli z niego lub co najmniej dwukrotnie nie wrócili z przepustki, a istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że będą to czynić nadal;
3. w czasie pobytu w schronisku dla nieletnich co najmniej dwukrotnie dopuścili się czynów zabronionych;
4. przebywając w zakładzie poprawczym innego rodzaju, odmawiali uczestniczenia w procesie wychowania, edukacji i terapii;
5. w czasie pobytu w zakładzie poprawczym innego rodzaju uciekli z niego lub co najmniej dwukrotnie nie wrócili z przepustki lub urlopu, a istnieją podstawy do przypuszczenia, że będą to czynić nadal;
6. w czasie pobytu w zakładzie poprawczym innego rodzaju dwukrotnie dopuścili się czynów zabronionych.

Readaptacja polega na:

1. zaplanowaniu i realizacji indywidualnych oddziaływań reedukacyjnych;
2. stosowaniu metod i form pracy służących ułatwieniu dostosowania się nieletniego do ustalonego w zakładzie porządku;
3. ograniczeniu możliwości korzystania z form zajęć charakterystycznych dla zakładów poprawczych innego rodzaju, polegającym na:
   1. kształceniu oraz zatrudnieniu wychowanków wyłącznie na terenie zakładu,
   2. prowadzeniu zajęć w czasie wolnym od nauki i pracy wyłącznie na terenie zakładu i pod bezpośrednim nadzorem pracowników zakładu;
4. zwiększeniu ilości zadań i czynności o charakterze porządkowym oraz prac społecznie użytecznych. Z zakładu readaptacyjnego do zakładu poprawczego innego rodzaju można przenieść nieletniego, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przyjęcia, że cele readaptacji zostały osiągnięte. Nieletniego przenosi się do zakładu poprawczego, w którym wcześniej przebywał.

Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekraczać 8.

Art. 12. W razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź nałogowego używania alkoholu albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, sąd rodzinny może orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym. Jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej, sąd może orzec umieszczenie go w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, a w przypadku gdy nieletni jest upośledzony umysłowo w stopniu głębokim i wymaga jedynie opieki - w domu pomocy społecznej.

MŁODZIEŻOWY OŚRODEK WYCHOWAWCZY

Kolejnym środkiem wychowawczym przewidzianym Ustawą jest młodzieżowy ośrodek wychowawczy.

Przesłanki umieszczenia w MOW:

W młodzieżowym ośrodku wychowawczym umieszczani są nieletni, wobec których stwierdzono jedno z wymienionych objawów:

• upośledzenie umysłowe
• chorobę psychiczną
• inne zakłócenie czynności psychicznych
• nałogowe używanie alkoholu bądź innych środków używanych w celu wprowadzenia się w stan odurzenia

Sąd rodzinny orzeka o umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, o ile zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej. W innych przypadkach nieletni powinien być bowiem umieszczony w szpitalu psychiatrycznym lub innym zakładzie opieki leczniczej.

Przed umieszczeniem w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, sąd rodzinny zwraca się o wydanie kompleksowej diagnozy osobowości nieletniego wymagającej wiedzy pedagogicznej, psychologicznej lub medycznej oraz określenie właściwych kierunków oddziaływania nieletniego. Opinię taką wydają tzw. RODK (rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne lub inne specjalistyczne placówki czy biegli spoza RODK).

Umieszczenie nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym wymaga zawiadomienia sądu rodzinnego.

SCHRONISKO DLA NIELETNICH

Umieszczenie w schronisku dla nieletnich jest możliwe w trzech sytuacjach:

1. - zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie poprawczym
   - zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu karalnego, albo jeżeli nie można ustalić tożsamości nieletniego
2. - wobec nieletniego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym
   - umieszczenie w zakładzie poprawczym napotyka na nienadające się do usunięcia przeszkody
   - jest to konieczne ze względów wychowawczych
3. - zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie poprawczym
   - nieletniemu zarzucono popełnienie czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 i art. 280 Kodeksu karnego.

Zgodnie z art. 74 § 2 Ustawy w schronisku dla nieletnich umieszcza się zatem osoby do czasu umieszczenia ich w zakładzie poprawczym i tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względów wychowawczych. W przeciwnym razie sąd bowiem stosuje nadzór kuratora (do momentu umieszczenia w zakładzie poprawczym). Ponadto w takiej sytuacji sąd może orzecz o tymczasowym umieszczeniu dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej.

Pobyt w schronisku nie może przekroczyć 3 miesięcy.

W praktyce schroniska dla nieletnich bardzo często spotyka się przy zakładach poprawczych, służą one wtedy niejako za "izbę przejściową" przed przydzieleniem do właściwej komórki zakładu.

W schroniskach dla nieletnich umieszczani są również nieletni, wobec których zastosowano natychmiastowe umieszczenie w zakładzie poprawczym (taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku skazania za określone czyny zabronione z Kodeksu karnego), a wyrok jeszcze się nie uprawomocnił bądź nieletni wniósł od niego odwołanie.

Zgodnie z § 27 Rozporządzenia schroniska dla nieletnich dzielą się na:

• zwykłe - dla nieletnich wobec których zachodzą przesłanki z punktu 1 i 2
• interwencyjne - dla nieletnich wobec których zachodzą przesłanki z punktu 3 albo stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo dla bezpieczeństwa schroniska zwykłego

OŚRODKI KURATORSKIE

Skierowanie od ośrodka kuratorskiego przez sąd jest jednym ze środków wychowawczych przewidzianych Ustawą. Instytucja ośrodków kuratorskich regulowana jest Rozporządzeniem z dnia 5 października 2001 r. w sprawie ośrodków kuratorskich.

Ośrodek prowadzi działalność profilaktyczną, opiekuńczo-wychowawczą i resocjalizacyjno-terapeutyczną, zmierzając do zmiany postaw uczestników w kierunku społecznie pożądanym, zapewniającym prawidłowy rozwój ich osobowości, w szczególności poprzez:

1. zaspokajanie potrzeb osobowościowych,
2. rozwiązywanie problemów psychicznych,
3. uczenie samodzielnego radzenia sobie z trudnościami życiowymi,
4. eliminowanie zaniedbań wychowawczych i edukacyjnych oraz wyrównywanie zaniedbań środowiskowych,
5. wdrażanie do przestrzegania norm społecznych,
6. rozwijanie zainteresowań,
7. wyrabianie właściwych nawyków spędzania czasu wolnego,
8. 8rozładowywanie napięć emocjonalnych,
9. kształtowanie poczucia odpowiedzialności i opiekuńczości.

RODZINA ZASTĘPCZA ZAWODOWA

HOSTELE

Zgodnie z brzmieniem art. 90a Ustawy dyrektor zakładu poprawczego może umieścić nieletniego na czas określony w hostelu, jeżeli jest to uzasadnione prowadzonym procesem usamodzielniania się wychowanka lub przygotowaniem do zwolnienia go z zakładu, a nieletni w czasie pobytu w hostelu podejmie pracę lub naukę.

Hostel jest jednostką organizacyjną, przeznaczoną dla nieletnich umieszczonych w zakładzie poprawczym, służącą ułatwieniu procesu usamodzielniania nieletnich lub przygotowaniu ich do zwolnienia z zakładu poprawczego, zapewniającą całodobową opiekę wychowawczą i dającą nieletnim możliwość czasowego zamieszkania, w szczególności gdy ich niezwłoczny powrót do środowiska jest niewskazany. Hostel stanowi dział zakładu poprawczego. Hostel może stanowić również jednostkę organizacyjną poza zakładem poprawczym, prowadzoną przez stowarzyszenie, fundację lub inną organizację społeczną, której celem działania jest pomoc w readaptacji społecznej nieletnich.

Nieletni przebywający w hostelu zobowiązany jest do częściowego pokrywania wydatków związanych z kosztami utrzymania go w hostelu w wysokości nieprzekraczającej 25% tych wydatków. Wysokość wydatków związanych z kosztami utrzymania nieletnich w hostelu ustala dyrektor zakładu poprawczego, którego dział stanowi hostel, a w przypadku hostelu prowadzonego przez stowarzyszenie, fundację lub inną organizację społeczną - kierownik hostelu, na podstawie średniej kosztów utrzymania wychowanków tego hostelu, w tym kosztów wyżywienia nieletnich, kosztów ich zakwaterowania oraz wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w hostelu, w okresie 6 miesięcy poprzedzających wydanie decyzji ustalającej wysokość odpłatności, a jeżeli obliczenie wydatków za taki okres jest niemożliwe - za maksymalny możliwy do uwzględnienia okres. Decyzję w sprawie określenia wysokości zobowiązania nieletniego do pokrywania wydatków związanych z kosztami utrzymania w hostelu wydaje dyrektor zakładu poprawczego, a w przypadku hostelu prowadzonego przez stowarzyszenie, fundację lub inną organizację społeczną - kierownik hostelu.

Nieletniego umieszczonego w hostelu, na jego wniosek, można całkowicie lub częściowo zwolnić z obowiązku pokrywania wydatków w przypadku gdy poniesienie przez niego takiej opłaty jest niemożliwe lub zbyt uciążliwe z uwagi na jego sytuację materialną lub osobistą, w szczególności stan zdrowia, niezawinione niewykonywanie pracy zarobkowej, brak stałych źródeł dochodu lub konieczność łożenia przez nieletniego na utrzymanie osób najbliższych.

Dyrektor zakładu poprawczego lub kierownik hostelu, prowadzonego przez stowarzyszenie, fundację lub inną organizację społeczną, może w każdym czasie stwierdzić brak podstaw do dalszego pobytu nieletniego w hostelu. W takim wypadku nieletni jest umieszczany w zakładzie poprawczym, z którego został skierowany do hostelu.

W hostelu umieszczony może zostać nieletni, zgodnie z § 3 Rozporządzenia w sprawie trybu przyjmowania i zwalniania nieletnich z hosteli, warunków pobytu nieletnich w hostelu oraz sposobu wykonywania nadzoru nad nieletnimi umieszczonymi w hostelach, który:

1. złoży pisemny wniosek o umieszczenie w hostelu, uzasadniony zamiarem podjęcia nauki lub zatrudnienia;
2. przebywa w zakładzie co najmniej 6 miesięcy;
3. uzyskał pozytywną opinię zespołu diagnostyczno-korekcyjnego opracowaną na podstawie dotychczasowego przebiegu pobytu w zakładzie i stanu realizacji indywidualnego planu resocjalizacji nieletniego. Zespół wydaje opinię w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku o umieszczenie w hotelu

NADZÓR KURATORA

Zgodnie z art. 26 Ustawy: "wobec nieletniego można tymczasowo zastosować nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej albo zakładu pracy, a także nadzór kuratora lub innej osoby godnej zaufania".

Szczegółowy zakres działania kuratora reguluje art. 70 a Ustawy, zgodnie z którym: Kurator sądowy, sprawując nadzór nad nieletnim, organizuje i prowadzi działania mające na celu pomoc nieletniemu w zmianie nagannych zachowań i postaw, w kierunku postaw społecznie akceptowanych.

Do zakresu działania kuratora sądowego należy w szczególności:

1. kontrolowanie zachowania nieletniego w okresie wykonywania nadzoru;
2. odwiedzanie osób, których dotyczy postępowanie, w miejscu ich zamieszkania lub pobytu oraz kontaktowanie się z ich rodziną i szkołą lub miejscem nauki zawodu;
3. żądanie niezbędnych informacji i wyjaśnień od nieletniego lub innych osób objętych kontrolą lub na które nałożono obowiązki;
4. współdziałanie z właściwymi stowarzyszeniami, organizacjami i instytucjami w zakresie poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego;
5. przeglądanie akt sądowych i sporządzanie z nich odpisów w związku z wykonywaniem czynności zleconych przez sąd;
6. przeprowadzanie wywiadów środowiskowych i gromadzenie niezbędnych informacji uzyskanych od organów administracji rządowej, jednostek samorządu terytorialnego, zakładów pracy, stowarzyszeń, organizacji i instytucji;
7. podejmowanie innych czynności niezbędnych dla prawidłowego wykonywania środków wychowawczych;
8. udzielanie nieletniemu innej stosownej pomocy;
9. składanie wniosków o zmianę lub uchylenie orzeczonego wobec nieletniego środka wychowawczego;
10. składanie wniosków o zmianę lub uchylenie środka wychowawczego zastosowanego w okresie próby w związku z warunkowym zwolnieniem z zakładu poprawczego oraz o odwołanie warunkowego zwolnienia z zakładu poprawczego;
11. składanie wniosków o zarządzenie wykonania środka poprawczego;
12. składanie wniosków o zmianę lub uchylenie zastosowanego względem nieletniego środka tymczasowego;
13. składanie wniosków o odroczenie wykonywania środka wychowawczego lub przerwę w jego wykonywaniu, o przedłużenie odroczenia lub przerwy oraz o odwołanie odroczenia lub przerwy w jego wykonywaniu;
14. składanie wniosków o nałożenie, zmianę lub uchylenie obowiązków, o których mowa w art. 7 § 1 Ustawy (zobowiązanie rodziców do poprawy warunków bytowych, wychowawczych czy zdrowotnych, zobowiązanie rodziców do naprawy szkody wyrządzonej przez nieletniego), wobec rodziców lub opiekuna nieletniego;
15. udział w posiedzeniach sądu dotyczących nieletniego, wobec którego zastosowano nadzór kuratora;
16. kontrolowanie, na zarządzenie sędziego rodzinnego, wykonywania innych środków wychowawczych zastosowanych wobec nieletniego

Jeżeli zachowanie nieletniego wskazuje, że jest on w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, kurator sądowy może zobowiązać nieletniego do poddania się badaniu w celu ustalenia w organizmie nieletniego obecności alkoholu lub innego środka użytego w celu wprowadzenia się w stan odurzenia przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego.

Ponadto - nieletniego odmawiającego poddania się badaniu, o którym mowa w § 1, uznaje się za osobę uchylającą się od nadzoru kuratora, o czym kurator sądowy poucza nieletniego, zobowiązując go do poddania się badaniu, o którym mowa w § 1.

W razie ustalenia obecności alkoholu lub innego środka użytego w celu wprowadzenia się w stan odurzenia w organizmie nieletniego albo w wypadku, o którym mowa w § 2, kurator może wystąpić do sądu rodzinnego z wnioskiem o zmianę środka wychowawczego