Organizacja i system wychowawczy w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i schroniskach dla nieletnich oraz w zakładach poprawczych powinny zapewniać możliwość indywidualnego oddziaływania na nieletnich odpowiednio do ich osobowości i potrzeb wychowawczych.

Zapewniają one w szczególności:

• nauczanie ogólnokształcące i zawodowe
• działalność kulturalno-oświatową i sportową
• działalność mającą na celu rozwijanie aktywności społecznej nieletnich i wdrożenie ich do pracy społecznie użytecznej
• dostęp do świadczeń zdrowotnych.

Prawa i obowiązki nieletniego

Korespondencja

Korespondencja nieletniego może być kontrolowana wyłącznie w przypadkach powzięcia uzasadnionego podejrzenia, iż zawiera ona treści godzące w porządek prawny, bezpieczeństwo ośrodka, zakładu lub schroniska, w zasady moralności publicznej bądź może wpłynąć niekorzystnie na przebieg toczącego się postępowania lub resocjalizacji nieletniego.

W razie stwierdzenia takich treści korespondencji nie doręcza się, powiadamiając o tym nieletniego oraz sąd rodzinny wykonujący orzeczenie i podając powody tej decyzji.

Nieletniego poucza się o prawie do złożenia zażalenia. Zatrzymaną korespondencję włącza się do akt osobowych nieletniego.

Ograniczenia w kontrolowaniu korespondencji nie dotyczą korespondencji z organami państwowymi i samorządowymi, w szczególności z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i z Rzecznikiem Praw Dziecka oraz organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych w drodze ustawy przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka,

Kontakt z osobami spoza zakładu/mow/schroniska

Dyrektor może ograniczyć lub zakazać kontaktów nieletniego z osobami spoza zakładu, ośrodka lub schroniska dla nieletnich wyłącznie w przypadku, gdy kontakt ten stwarzałby zagrożenie dla porządku prawnego, bezpieczeństwa zakładu, ośrodka lub schroniska bądź może wpłynąć niekorzystnie na przebieg toczącego się postępowania lub proces resocjalizacji nieletniego.

O zakazie lub ograniczeniu kontaktów dyrektor niezwłocznie zawiadamia nieletniego i sąd rodzinny wykonujący orzeczenie o powodach decyzji. Sąd może uchylić decyzję dyrektora.

Praktyki religijne

Nieletni ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich w dni świąteczne, słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania służących do wykonywania praktyk religijnych książek, pism i przedmiotów.

Nieletni ma prawo do uczestniczenia w nauczaniu religii, działalności charytatywnej lub społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy. Duchowni ci mogą odwiedzać nieletnich w pomieszczeniach, w których przebywają.

Miejsce, sposób i czas uczestniczenia w lekcjach religii i organizowania innych form życia religijnego dyrektor zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich ustala w porozumieniu z kapelanami.

Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich.

Środki przymusu bezpośredniego

Dopuszczalność użycia środków przymusu bezpośredniego wobec nieletniego umieszczonego w zakładzie poprawczym, MOW-ie czy schronisku dla nieletnich, reguluje Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz Ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej.

Wobec nieletniego siła fizyczna jako środek przymusu bezpośredniego może być zastosowana wyłącznie w przypadku:

1. wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez uprawnionego poleceniem;
2. odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
3. przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
4. ochrony porządku lub bezpieczeństwa na obszarach lub w obiektach chronionych przez uprawnionego
5. przeciwdziałania niszczeniu mienia
6. ujęcia osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;

Oczywiście zastosowanie środka przymusu bezpośredniego powinno być w danej sytuacji proporcjonalnego stwarzanego przez nieletniego niebezpieczeństwa i adekwatne do chronionego dobra.

Należy pamiętać, o sytuacjach szczególnych, tj gdy użycie siły fizycznej jest niewystarczające, w przypadku usiłowania targnięcia się tego nieletniego na życie lub zdrowie własne albo innej osoby, można użyć środków przymusu bezpośredniego w postaci kaftanu bezpieczeństwa i pasa obezwładniającego oraz izby izolacyjnej.